Ik was vroeger lid van de Juniorkamer, afdeling Bollenstreek. Dit is een netwerkclub voor ambitieuze mensen tot 40 jaar oud. Eén van de leden woonde met haar gezin in een nogal vervallen huis in Noordwijk. Ze hadden last van lekkage, en een aannemer had een zeer hoge offerte uitgebracht voor de reparatie van het dak. Ze konden zich dat niet veroorloven en besloten in arren moede het huis te verkopen. Het huis werd getaxeerd op 400.000 gulden, bestaande uit een waarde van de grond van 430.000 gulden en een negatieve waarde van de opstal van 30.000 gulden. Deze negatieve waarde vertegenwoordigde de sloopkosten. De kans dat een koper zijn intrek in de huidige opstal zou nemen, kon vrijwel worden uitgesloten. Een potentiële koper zou bij zijn bod dus rekening houden met de sloopkosten. Ik had me nooit gerealiseerd dat een woning een negatieve waarde kon hebben.
Bij de waarde van de grond staan mensen doorgaans niet zo stil. Niemand zegt: 'Ik bezit grond ter waarde van €1 miljoen.' Iedereen heeft het altijd over zijn woning. De enorme waardestijging van woningen in de afgelopen 25 jaar heeft echter voornamelijk betrekking op de waarde van de grond. Natuurlijk zijn de bouwkosten ook aanzienlijk gestegen, en dit heeft zich vertaald in een stijging van de waarde van de opstal. Een bijzonder verhaal betreft de woningen op erfpachtgrond. Het lijkt erop dat kopers van die woningen er blind voor zijn dat ze de grond niet krijgen. Totdat de eigenaar van de grond opeens met een vertienvoudiging van de erfpachtcanon op de proppen komt.
Het is een economische wetmatigheid dat schaarste leidt tot hoge prijzen. Grond is in Nederland buitengewoon schaars. Hoewel er altijd nog meer woningen kunnen worden gebouwd, is er maar beperkte beschikbaarheid van extra grond. Oké, er kan misschien nog wat worden ingepolderd, maar daar houdt het dan ook op. Woningen slijten en als ze niet goed worden onderhouden, worden ze op een gegeven moment rijp voor de sloop. Hetzelfde geldt voor verouderde woningen zonder spouwmuren, die door energieonzuinigheid feitelijk onbewoonbaar zijn. Wat tegenwoordig vaak gebeurt, is dat laagbouw wordt gesloopt om plaats te maken voor hoogbouw. Hoogbouw is meestal een rendabelere manier om de grond te benutten.