Wat is een goed inkomen? Een zinnig antwoord op die vraag is lastig. De een vindt zijn inkomen goed als hij meer verdient dan collega’s of studiegenoten, de ander als ze er elk jaar in koopkracht op vooruit gaat. Een zzp’er vergelijkt haar inkomen met haar situatie toen ze nog in loondienst was. Een multimiljonair interesseert zich sowieso niet voor inkomen, het gaat hem om vermogensgroei. Die desinteresse heeft mogelijk ook de parttime werkende moeder, omdat haar fulltime zwoegende partner een topinkomen binnensleept. En een gepensioneerd koppel dat naar Bulgarije verkast, is blijer met hun inkomen dan voorheen, omdat je daar van je AOW’tje heel wat leuke dingen kan doen. Toch is je situatie of vergelijkingsmateriaal niet het enige wat je inkomenstevredenheid bepaalt. Ook ongrijpbare factoren kunnen je inkomen en werkplezier beïnvloeden. Zo blijkt je carrière een zetje te kunnen krijgen als de eerste letter van je achternaam vooraan in het alfabet zit! Ook kan een op zich goed salaris veel minder riant uitpakken als je echt goed kijkt. Verder kan emancipatie onverwacht nadelig uitpakken voor je gezinsinkomen. En o ja, ga vooral niet de kost verdienen met je passie. Over dat laatste gaat dìt verhaal.
Gewoon werken voor je geld maakt niet iedereen tevreden. Vooral hoger opgeleiden willen graag hun passie ontdekken om daarmee geld te verdienen. Want dan is je werk je hobby en hoef je eigenlijk nooit meer te werken. Tenminste, dat beweren loopbaancoaches en carrièregoeroes. Maar is dat terecht? Is het écht een goed idee om te verdienen aan je liefhebberij? Stel, je fotografeert voor de lol. Je geniet van het observeren, belichten, foto’s bewerken, inlijsten en natuurlijk de complimenten van je vrienden en familie. Al snel zeggen die: ‘Goh, je werk is geweldig. Ga het verkopen.’ En dus maak je een website of een pagina op etsy.com, waar je creatief ingelijst werk aanbiedt voor 89,50 euro per stuk. En ja hoor. Het loopt storm! Voor je het weet, verdien je aardig aan je hobby. Leef je daarna nog lang en gelukkig? Helaas niet, toont gedragswetenschappelijk onderzoek. Al snel blijkt het fotograferen niet meer te voelen als je passie, maar als een taak. Het is voor je geldzaken beter als je snapt waarom.
Als je iets doet voor je plezier, zonder beloning, dan komt je motivatie daarvoor uit jezelf. Dat heet intrinsieke motivatie. Maar doe je iets voor geld, dan komt er motivatie van buitenaf. Die motivatie is extrinsiek. Uit gedragsexperimenten blijkt dat intrinsieke motivatie en geld moeilijk samengaan. Zodra mensen ergens geld voor krijgen, hebben ze de neiging om intrinsiek minder gemotiveerd te raken voor die taak of activiteit. Dit tegen-intuïtieve fenomeen heet het overrechtvaardigingseffect (overjustification effect). Psychologisch is het verklaarbaar. Het blijkt namelijk dat mensen vaak niet goed snappen wat hen motiveert. Als je iets doet voor de lol, maar het levert toch geld op, dan ga je geloven dat je het voor het geld hebt gedaan. Het voelt dan niet meer als iets vrijwilligs, maar als een verplichting, waardoor je er minder plezier in hebt. Dit effect is blijvend. Als je het later weer gratis gaat doen, dan is de lol er voorgoed vanaf. Maar met de volgende tips werkt het overrechtvaardigingseffect wèl in jouw voordeel.