Geld is het menselijk genieten in abstracto; wie het geluk niet in concreto kan genieten, zet dus al zijn zinnen op geld.’ Dat schreef de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer in de negentiende eeuw. Dit citaat past nog prima in deze tijd. Want waarmee associëren we een ‘goed pensioen’, een ‘succesvolle carrière’ of een ‘goed leven’? Vaak eerder met koopkracht, geld en bezit dan met geluk. En waarom spelen miljoenen hoopvol mee in loterijen, bewonderen en benijden we de rijksten der aarde, en wordt er sinds mensenheugenis om geld gestolen, gelogen, bedrogen en gemoord, zélfs onder naaste familieleden en geliefden? Schopenhauer had en heeft gelijk. Met geld proberen we extra levensgeluk te kopen. Maar kan dat wel?
De afgelopen decennia heeft een lange rij wetenschappers op het verband tussen geld en geluk gekauwd. Veel geciteerd is de studie uit 2010 van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman en zijn collega Angus Deaton. Volgens dit duo hangt de correlatie af van het type geluk. Ze onderscheiden twee soorten: kortstondig geluk, oftewel: hoe voelde je je gisteren? En langdurig geluk, oftewel: hoe tevreden ben je over je leven? Kortstondig geluk blijkt te stijgen met je inkomen tot een grens (toentertijd in de VS tot 75.000 dollar). Maar je langdurige geluk blijft na die inkomensgrens doorstijgen naar rato van je inkomen. Dat betekent dat wie 20.000 euro verdient en er 2.000 euro bij krijgt, zijn tevredenheid evenveel ziet stijgen als iemand die een ton meeneemt en 10.000 euro opslag krijgt.
Toch was hiermee het laatste woord over geld en geluk blijkbaar niet gezegd. Onderzoekers van Cambridge University concludeerden bijvoorbeeld dat de mate waarin iemand bij zijn karakter passende zaken koopt, sterk correleert met zijn geluksgevoel, ongeacht het inkomen. Dat lijkt me logisch: als je alleen aanschaft wat écht bij je past in plaats van doelloos rond te shoppen, weet je duidelijk wat je wilt. Je bent doelgericht bezig. En dat doelgerichte is volgens Patrick van Hees, auteur van het boek De geluksprofessor, een van de drie belangrijkste factoren waarmee iemand zijn geluk kan bevorderen. Naast een doel hebben, is dat volgens Van Hees: oprecht verbinding hebben met anderen, zoals familie, een partner, vrienden en collega’s. En tot slot: de tijd en gelegenheid hebben om jezelf geestelijk op te laden, bijvoorbeeld door te sporten, wandelen, lezen of reizen.
Van Hees heeft het duidelijk niet over geld als geluksbron. En dat is juist. Al tientallen jaren weten onderzoekers dat het verband tussen geld en geluk minimaal is (tenzij het om schuldenproblemen gaat). Emeritus-hoogleraar Ruut Veenhoven – gespecialiseerd in geluk – berekende ooit dat hoogstens 4 procent van de veranderingen in ons welbevinden vallen toe te schijven aan een inkomensstijging of -daling. Die conclusie komt overeen met geluksonderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in 2020. Volgens het CBS heeft gezondheid de grootste invloed op geluk. Van de mensen die hun gezondheid zeer goed vinden, zei 95 procent gelukkig te zijn, terwijl van de mensen met een slechte tot zeer slechte gezondheid zich maar 54 procent gelukkig voelt. Naast gezondheid noemt het CBS het hebben van een liefdespartner, vrienden en betaald werk als belangrijke bronnen van geluk. Dat is interessant, want een partner en werk zijn toevallig ook factoren die het besteedbaar inkomen van een huishouden aanzienlijk vergroten. Daarom lijkt het soms alsof geld gelukkig maakt. Maar dat is schijn. Meer geluk is nauwelijks te koop. Maar met de juiste keuzes krijg je het gratis, namelijk zo.
Schulden aflossen: goed voor je portemonnee én je gemoedsrust
Een lange lijst wetenschappelijke onderzoeken laat zien dat het hebben van schulden gemiddeld genomen negatief uitwerkt op geluksgevoel, mentale gezondheid en de levenstevredenheid. Wie schulden aflost, bespaart rentekosten en krijgt extra geluksgevoel er gratis bij.
Werkgeluk bestaat: waarom betaald werk je gelukkiger maakt dan je denkt
Uit onderzoek blijkt ook dat werkenden doorgaans gelukkiger zijn dan werkzoekenden, inactieven en langdurig zieken. Dit geldt vooral voor werk dat autonomie, betekenis en sociale verbondenheid biedt. Zo verhoogt betaald werk niet alleen je inkomen, maar ook je geluk.
Beweeg je gelukkig: hoe sport bijdraagt aan gezondheid en financieel succes
Volgens het Human Capital Model verdienen mensen die veel sporten en bewegen 6 tot 10 procent meer dan gemiddeld. Dit komt volgens de onderzoekers doordat bewegen je fysiek, emotioneel, intellectueel en sociaal welbevinden verhoogt. Dat maakt je verantwoordelijker, competitiever en productiever. Met meer armslag als resultaat. Lichaamsbeweging verlaagt ook je kans op obesitas, hart- en vaatziekten, kanker, COPD en diabetes. En dat verhoogt weer, toont onderzoek aan, je levensverwachting en arbeidsproductiviteit. En dus je inkomen.
Samenleven = samen gelukkiger (én goedkoper)
Volgens diverse wetenschappelijke studies zijn mensen die als stel leven gemiddeld genomen gelukkiger dan alleenstaanden. Daarbij komt dat samenleven tientallen procenten voordeliger is dan alleen leven. Zo gaat een fikse besparing samen met meer geluk.
