Als je alles van tevoren wist, dan kwam je met een dubbeltje de wereld rond. Zo troost je iemand die baalt van een foute beslissing van zichzelf. Daar kreeg je vast weleens mee te maken. Want de mens, van jong tot oud, grossiert in blunders, met alle spijt en kosten van dien. Tieners laten dure tattoos zetten waar ze als twintiger koste wat kost weer van af willen. Starters op de woningmarkt bestellen verbouwingen die ze tien jaar later weer duur laten slopen. Dertigers zweren eeuwige huwelijkstrouw aan partners van wie ze als veertiger walgend wegrennen. En vijftigers kopen dure pillen om de kilo’s kwijt te raken die ze als veertigers voor kapitalen in restaurants hebben bijgeplust.
Waarom maken we zo vaak keuzes die we later betreuren? De Amerikaanse hoogleraar sociale psychologie Dan Gilbert wijdde er een breed opgezette studie aan. Daaruit blijkt dat mensen, ongeacht hun leeftijd, oprecht geloven dat ze in de toekomst veel minder zullen veranderen dan ze in het verleden hebben gedaan. We zien het nu als hét moment waarop we eindelijk de persoon zijn geworden die we de rest van hun leven zullen blijven. En dus denken we dat we over tien jaar nog net zo dol zullen zijn op onze huidige lievelingsmuziek, favoriete vakantie, meubels, partner of hobby als nu. Gilbert noemt dit waanidee the end of history illusion. Dit drogbeeld geldt niet alleen voor voorkeuren, maar ook voor de waarden die we aanhangen, zoals eerlijkheid, plezier en succes. Zelfs onze persoonlijkheid blijkt niet stabiel te zijn. De mate waarin je verandert, vertraagt weliswaar naarmate je ouder bent, maar stopt nooit zolang je leeft. Anders gezegd: mensen zijn ‘werk in uitvoering’, terwijl ze heilig geloven dat ze af zijn.
The end of history illusion gaat ook over geld. Deze hersenschim maakt het namelijk riskant om al je geld te besteden aan je verlangens van vandaag, helemaal als je nog jong bent. In elk leven gaat nog heel veel onverwachts voorvallen. Niet alleen jouw verlangens en behoeften gaan veranderen, ook in de economie en de maatschappij kan er van alles gebeuren, waar jij financieel nadeel van ondervindt. Daar kun je weinig aan doen. Maar de mate waarin zoiets je financieel raakt, kun je wél beïnvloeden. De volgende zes factoren – ik noem ze De Grote Zes – vormen een airbag tegen allerlei soorten financiële tegenslag of tekorten. En laat de toekomst dan maar komen. Jij gaat je wel redden, wat er ook gebeurt.