Overlijd je en heb je vermogen, dan moeten je nabestaanden erfbelasting betalen. De fiscus deelt zo mee in je erfenis. Natuurlijk wil je dat liever niet. Wij laten zien hoe je dat zoveel mogelijk beperkt of voorkomt.
Erfbelasting is een belasting die wordt geheven over de waarde van de erfenis die iemand ontvangt. Het erfbelastingtarief is progressief. Hoe meer je erft, hoe hoger het tarief (zie het kader ‘Schenk- en erfbelasting 2024’). In Nederland kan de erfbelasting, afhankelijk van de relatie tussen overledene en erfgenaam, oplopen tot wel 40% bij grote erfenissen. Gelukkig zijn er verschillende mogelijkheden om de aanslag erfbelasting te verminderen of zelfs te voorkomen. In dit artikel leggen we uit hoe je dat kunt doen.
Schenken tijdens leven
Een effectieve manier om erfbelasting te beperken, is door vermogen al tijdens je leven te schenken aan je kinderen of andere erfgenamen. Door te schenken, verlaag je de waarde van je nalatenschap voor de erfbelasting. Er zijn verschillende manieren om dit fiscaal voordelig te doen:
- jaarlijkse schenkingsvrijstelling
In Nederland mogen ouders jaarlijks belastingvrij een bepaald bedrag schenken aan hun (klein)kinderen. De vrijstellingen worden elk jaar aangepast. Het is dus belangrijk om te weten hoe hoog dit bedrag is. In 2024 kun je belastingvrij €6.633 schenken aan elk van je kinderen. Voor schenkingen aan anderen, bijvoorbeeld je kleinkinderen, nichtjes of neefjes, geldt een vrijstelling van €2.658 per persoon. - eenmalig verhoogde vrijstelling
Ouders kunnen hun kinderen tussen hun 18de en 40ste eenmalig een hoger bedrag schenken in plaats van de jaarlijkse vrijstelling. Het gaat daarbij om maximaal €31.813 zonder bijzondere bestemming óf (via de notaris) €66.267 voor een dure studie. - schenk de bovenkant van je vermogen weg
De tarieven voor de schenk- en erfbelasting zijn gelijk. Als je een groot vermogen hebt, kan het voordelig zijn om grotere schenkingen te doen. Dat is het geval als er bij overlijden een deel belast zou zijn tegen het tarief van de tweede schijf. Schenk bijvoorbeeld, naast de jaarlijkse vrijstelling, het bedrag van de eerste tariefschijf van ongeveer €152.000 aan je kinderen. Dit bedrag wordt dan belast met een lagere schenkbelasting van 10% in plaats van 20% erfbelasting. Dat kan een besparing van €15.000 opleveren.
LET OP: Denk aan de 180-dagenregel: schenkingen die binnen 180 dagen voor het overlijden van de schenker worden gedaan, worden door de Belastingdienst bij de nalatenschap opgeteld. Schenkingen die onder de eenmalig verhoogde vrijstelling vallen, worden niet meegerekend.
Testament: slimme keuzes
Een goed opgesteld testament kan helpen om de erfbelasting te verlagen. Door slimme keuzes te maken bij het verdelen van je vermogen, kun je ervoor zorgen dat je erfgenamen minder belasting hoeven te betalen. Enkele mogelijkheden zijn:
- flexibel combinatietestament
Hoe groter het vermogen, hoe belangrijker het is om een testament op te stellen. Dit is niet alleen noodzakelijk om optimaal gebruik te maken van de vrijstellingen (zie het kader ‘Schenk- en erfbelasting 2024’), maar ook omdat de vorm van het testament invloed heeft op de erfbelasting die moet worden betaald na de opeenvolgende overlijdens. Het is vaak niet eenvoudig om van tevoren te bepalen welke optie het meest voordelig is. Gelukkig is er het zogenaamde ‘combinatietestament’ (ook wel ‘combitestament’ of ‘keuzetestament’ genoemd), een combinatie van de wettelijke verdeling en het vruchtgebruiktestament.
Bij de wettelijke verdeling krijgt de langstlevende partner alle bezittingen en schulden. De kinderen ontvangen een niet-opeisbare vordering op de langstlevende. Bij het vruchtgebruiktestament erven de kinderen de blote eigendom van de erfenis, terwijl de langstlevende het vruchtgebruik erft.
Pas na het eerste overlijden beslist de langstlevende op welke vermogensbestanddelen de wettelijke verdeling wordt toegepast, van welke de langstlevende het vruchtgebruik krijgt of van welke de kinderen de volle eigendom krijgen. De optimale keuze hangt mede af van de levensverwachting (leeftijd) van de langstlevende en de samenstelling van het vermogen.
Door in het combinatietestament een opvullegaat (ook wel afvullegaat genoemd) op te nemen, kan het erfdeel van de langstlevende worden vergroot, zodat er bij het eerste overlijden zo min mogelijk erfbelasting hoeft te worden betaald. Dit maakt het mogelijk om de vrijstelling van de langstlevende optimaal te benutten. Bijvoorbeeld handig als het vermogen voornamelijk in onroerend goed zit. Het nadeel is dat er bij het overlijden van de langstlevende meer vererft. Dat betekent dat er dan meer erfbelasting verschuldigd is. Dit nadeel kan echter worden beperkt door de langstlevende te laten schenken, als deze nog een aantal jaren in leven blijft.
TIP: Het is raadzaam dat de erfgenamen bij een overlijden een belastingadviseur inschakelen die een en ander kan doorrekenen en zo de beste verdeling kan bepalen. - meer erfgenamen
Iedere erfgenaam heeft een eigen vrijstelling. Hoe meer erfgenamen, hoe meer er belastingvrij kan vererven. Bij testament kun je bepalen wie je erfgenamen zijn. Je kunt er ook voor kiezen om legaten op te nemen. Een legaat is een bepaald goed en/of een in het testament specifiek genoemd geldbedrag. Je kunt bijvoorbeeld legateren aan een goed doel. Of aan je kleinkinderen, neefjes en nichtjes. Wist je dat de vrijstelling van kleinkinderen net zo hoog is als die van kinderen? Zie het kader ‘Schenk- en erfbelasting 2024’. - flexibele renteclausule
Bij vererving volgens het wettelijk erfrecht hebben kinderen recht op een rentevergoeding over hun erfdeel. De hoogte van deze rentevergoeding is de wettelijke rente (momenteel 7%) minus 6%. De rente is minimaal 0%. Bij de huidige rentestand is de rente dus 1%. Bij testament kan aan de erfgenamen de vrijheid worden gegeven onderling een andere rente (maximaal 6% samengesteld) af te spreken. Door aan de kinderen de maximale rente te vergoeden, hebben de kinderen maximaal profijt na het overlijden van de langstlevende: de vordering plus de rente worden afgetrokken van de nalatenschap, waardoor er minder erfbelasting moet worden betaald. Welke rente gunstig is, hangt af van de persoonlijke situatie waaronder de levensverwachting van de langstlevende. Daarom is een flexibele renteclausule handig. - tweetrapsmaking
De tweetrapsmaking is een testamentaire bepaling, waardoor het vermogen eerst toekomt aan de ene persoon (bezwaarde) en na diens overlijden aan een andere persoon (verwachter). Over dat vermogen wordt als het ware 2 keer beschikt. Dat is handig als je daardoor tariefvoordeel kunt behalen. Een voorbeeld:
Pieter overlijdt nadat zijn vader is overleden. Pieter heeft geen kinderen. Als Pieter van zijn vader heeft geërfd via een tweetrapsmaking, waarin staat dat datgene wat hij van zijn vader erft, na het overlijden van Pieter naar zijn broers en zussen gaat, wordt bij overlijden van Pieter gedaan alsof zijn broers en zussen van hun vader hebben geërfd, en niet van Pieter. Het tarief is dan niet minimaal 30% maar minimaal 10%!
Een tweetrapsmaking kan bijvoorbeeld heel slim zijn als je een kind hebt met een (ernstige) beperking.
Voordat je een tweetrapsmaking opneemt voor een kind zonder nakomelingen: besef dat jouw erfenis na het overlijden van je kind niet vererft naar zijn (toekomstige) partner of kinderen. Vind je dat ongewenst? Meldt dat bij de notaris zodat die bij de tweetrapsmaking een uitzondering op kan nemen voor die situatie.
Besparing van erfbelasting is niet de enige reden waarom je een tweetrapsmaking zou kunnen overwegen. Deze wordt bijvoorbeeld ook wel als rampenclausule (30-dagen clausule) opgenomen voor het geval dat partners kort na elkaar overlijden. Dit om te voorkomen dat in zo’n geval alles naar de erfgenamen van de langstlevende gaat.
TIP: In een testament gaat het om meer dan het besparen van erfbelasting. Gun jezelf en je erfgenamen een goed testament. Lees er meer over in het artikel ‘Help, ik zoek een testament!’.
Levenstestament
Een levenstestament is een document waarin je vastlegt wie je zakelijke en persoonlijke belangen mag regelen als je zelf niet meer in staat bent om dit te doen. Dit kan indirect ook invloed hebben op de erfbelasting. Je kunt namelijk laten opnemen dat de gevolmachtigde bevoegd is tot het doen van schenkingen. Daarmee helpt ook het levenstestament bij het besparen van erfbelasting.
TIP: Meer informatie in het artikel ‘Levenstestament: wat, waarom en hoe?’.
Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR)
De bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) is bedoeld is om ondernemers te ondersteunen bij het overdragen van hun bedrijf. Door de regeling kun je vrijstellingen van erf- en schenkbelasting krijgen of uitstel van belastingbetalingen. De BOR is complex en het is aan te raden om met een specialist te werken om optimaal gebruik te maken van de regeling. Zie ook www.belastingdienst.nl (zoek op ‘bedrijfsopvolgingsregeling’).
CONCLUSIE
Met de juiste planning zijn er tal van manieren om de erfbelasting te beperken. Schenken tijdens je leven, het opstellen van een goed testament en het gebruik van specifieke belastingvoordelen kunnen allemaal bijdragen aan een aanzienlijke verlaging van de erfbelasting. Een goed testament in combinatie met een slim schenkingsplan is vaak voldoende om weinig of soms zelfs geen erfbelasting te betalen. Op die manier onterf je de fiscus!
SCHENK- EN ERFBELASTING 2024
| verkrijger | vrijstelling | tarief belaste deel erfenis/schenking | ||
| bij erven | bij schenken per kalenderjaar | de eerste 152.367 | het meerdere | |
| partner | €795.156 (2) | €2.658 | 10% | 20% |
| kinderen | €25.187 (3) | €6.633 (1) | 10% | 20% |
| kleinkinderen | €25.187 | €2.658 | 18% | 36% |
| achterkleinkinderen | €2.658 | €2.658 | 18% | 36% |
| ouders | €59.643 (4) | €2.658 | 30% | 40% |
| overige verkrijgers | €2.658 | €2.658 | 30% | 40% |
(1) Ouders mogen kinderen die minimaal 18 jaar zijn, maar nog geen 40, eenmalig een hoger vrijgesteld bedrag schenken van €31.813 (vrij besteedbaar) of (via de notaris) €66.268 voor een studie.
(2) De vrijstelling gaat omlaag als de nabestaande recht krijgt op nabestaandenpensioen of een nabestaandenlijfrente.
(3) De vrijstelling voor zieke en gehandicapte kinderen, die grotendeels op kosten van de overledene worden onderhouden, is €75.546.
(4) Als beide ouders erven, is de vrijstelling voor hen samen €59.643.
DE FISCALERT SCHENKINGSAKTE
Een schenkingsakte is voor eenvoudige schenkingen meestal niet nodig. Wil je echter graag een uitsluitingsclausule opnemen, de schenking kunnen herroepen of de schenking laten meetellen voor de verdeling van je erfenis? Maak dan een schenkingsakte om dit vast te leggen. Het mooie is dat je hiervoor niet naar de notaris hoeft. Voor leden van FiscAlert hebben wij een ‘Model Schenkingsakte met clausules’ op www.fiscalert.nl.
Met een uitsluitingsclausule voorkom je dat de koude kant bij een eventuele echtscheiding of einde van een geregistreerd partnerschap aanspraak kan maken op de schenking. De ontvanger van de schenking kan het bedrag het best op een eigen bankrekening zetten.
Door herroepelijk te schenken kun je de schenking altijd weer terugdraaien. Doe dat bijvoorbeeld voor het geval je het geld onverhoopt toch nog zelf nodig hebt, de toeslagen van de ontvanger gevaar lopen door een te hoog vermogen of de ontvanger in de bijstand dreigt te komen en verplicht zou kunnen worden eerst het eigen vermogen, waaronder je schenking, op te eten voordat hij recht krijgt op bijstand.
En door vast te leggen dat de schenking niet vrij van inbreng is, regel je dat bij de verdeling van je nalatenschap rekening wordt gehouden met het reeds geschonken bedrag.
Gebruik ons ‘Model Schenkingsakte met clausules’ en verwijs bij de overschrijving van de schenking naar deze akte. Bewaar een kopie van deze overschrijving. Deze schenkingsakte moet je direct bij het doen van de schenking toevoegen. Achteraf toevoegen kan niet.