DOSSIER: Reparatie Koersplan

In 2013 wonnen de Koersplan-deelnemers die zich hadden aangesloten bij de Stichting Koersplandewegkwijt hun slepende rechtszaak tegen Aegon. Deze zomer werd bekend dat de verzekeraar voor Koersplan en elf andere beleggingsverzekeringen productverbeteringen gaat doorvoeren. Maar wat leveren deze reparaties concreet op?

Tekst: Kapé Breukelaar

In 2004 staken Godfried Sippel en René Boosten voor het eerst de koppen bij elkaar. Ze wilden het opnemen tegen verzekeraar Aegon omdat ze verontwaardigd waren over de schrale rendementen van hun woekerpolissen, maar hadden toen nog geen idee dat ze geschiedenis zouden gaan schrijven. De beide Davids wisten overigens niet waar ze aan begonnen toen ze de strijd met Goliath aangingen. Hun juridische strijd — die negen jaar zou duren — leidde uiteindelijk tot een baanbrekend arrest van de Hoge Raad voor Sippel en Boosten en 30.000 andere gedupeerden.
Het arrest dwingt Aegon 85 procent van de zeer hoge premies voor de overlijdensrisicoverzekering terug te betalen. De verzekeraar kondigde direct aan te zullen gaan kijken naar een passende oplossing voor alle andere deelnemers. Die kwam er, in juni van dit jaar. Het is de vierde (en waarschijnlijk laatste) reparatie van het product Koersplan.

Terugblik

In de jaren negentig van de afgelopen eeuw werden van producten zoals Koersplan, Mixplan en Fiscaalvoordeelplan vele honderdduizenden polissen verkocht door Aegon-dochter Spaarbeleg. Het waren simpele beleggingsverzekeringen. Je spaarde voor de studie van de kinderen of een extra kapitaaltje voor de oude dag, inleggen kon al vanaf 50 gulden (22,69 euro) per maand. Het waren de jaren dat de beurzen stegen en niemand verbaasd was dat de folders prognoserendementen vermeldden van 10 procent of meer, wat uiteraard leidde tot fenomenale eindkapitalen. Wat Spaarbeleg er niet bij vertelde was dat van de inleg eerst een stevig bedrag (tussen de 10 en de 40 procent!) werd ingehouden ten behoeve van de overlijdensrisicoverzekering. Hierdoor groeide het kapitaal veel minder snel dan de argeloze consument verwachtte. Tegenover de ingehouden overlijdensrisicopremie stond een beperkte overlijdensdekking: de betaalde inleg plus een rente van 4 procent per jaar.

Arrest

Het arrest van de Hoge Raad kent een heldere opbouw. Allereerst stelt men vast dat Aegon de hoogte van de overlijdensrisicopremie niet met de klant is overeengekomen. Die moet alsnog ingevuld worden, met als leidraad dat de hoogte van de premie ‘redelijk en marktconform’ moet zijn, in lijn met de aanbeveling van de ombudsman financiële dienstverlening van maart 2008. De Hoge Raad vindt ook dat Aegon had moeten laten zien wat dan een redelijke premie is, maar omdat Aegon tijdens de gehele procedure krampachtig heeft vastgehouden aan de oude premies — die, zoveel was duidelijk, niet redelijk en niet marktconform waren — besluit de Hoge Raad er zelf een prijskaartje aan te hangen. Aegon moet de polissen herberekenen op basis van een 85 procent lagere premie voor de overlijdensrisicoverzekering. Dat is voor de polishouders een goudgerande regeling. In een flink aantal gevallen wordt de nieuwe premie zelfs lager dan de kostprijs, waardoor direct na de uitspraak zich duizenden nieuwe mensen zich willen aanmelden bij de stichting Koersplandewegkwijt. Waar de deur potdicht is omdat ze te laat zijn.

Premie

Geschrokken kondigt Aegon aan direct te willen kijken naar mogelijke oplossingen voor andere gedupeerden. De stichting Koersplandewegkwijt wordt uitgenodigd om als klankbord te dienen. Schrijver dezes mocht als vaste financieel adviseur van de stichting bij dat overleg aanschuiven.
Het arrest van de Hoge Raad — waaruit duidelijk naar voren kwam dat de premie redelijk en marktconform moest zijn en in lijn met de aanbeveling van de ombudsman — vormde de leidraad. De ombudsman financiële dienstverlening had zich al op het standpunt gesteld dat de premie voor de overlijdensrisicodekking gelijk moest zijn aan die van losse overlijdensrisicoverzekeringen. En dus werden de oude tarieftabellen die Aegon begin jaren negentig hanteerde voor losse overlijdensrisicoverzekeringen, vergeleken met die van andere verzekeraars. We constateerden dat de premies van Aegon marktconform waren. Vervolgens moesten die premies worden omgerekend naar Koersplan.
Normale overlijdensrisicoverzekeringen kennen een dekking die door de jaren heen gelijkblijvend of dalend is. Binnen Koersplan was echter sprake van een stijgende dekking bij overlijden! De premie werd omgerekend op basis van een dekking gelijk aan de inleg plus 4 procent rente. Vervolgens bleek dat de minimumpremie 12,50 gulden per maand was, wat bij een minimuminleg van 50 gulden per maand automatisch leidde tot een inhouding van 25 procent. Aegon liet dat minimum dan ook los en ook van de kostenopslagen werd het minimum naar beneden bijgesteld. Tot slot werd de ingebouwde en toen gangbare provisie voor dergelijke verzekeringen met bijna 90 procent verlaagd. Al deze maatregelen leidden tot een fikse verdere daling van de premie. Het voordeel geldt overigens vooral voor contracten van vóór 1996. Vanaf 1996 heeft Aegon namelijk zelf de premies al flink naar beneden bijgesteld.

Korting

In vergelijking met de oorspronkelijke premies die Aegon tot 1996 hanteerde is er sprake van een flinke korting met de aangekondigde productverbetering. Bij een 30-jarige man die in 1993 een Koersplan afsloot, was de oude premie voor de overlijdensrisicoverzekering gelijk aan 11,6 procent van de inleg. De nieuwe premie komt uit op 5,4 procent, zodat van de inleg per saldo 6,2 procent extra wordt belegd wat per saldo 7 tot 8 procent extra eindkapitaal oplevert. Ook bij andere leeftijden blijkt het extra te beleggen bedrag steeds rond de 6 procent te liggen. Had dezelfde man een contract met een looptijd van 20 jaar gehad, dan zou de ingehouden premie van 15,9 procent naar 7,5 procent van de inleg zijn gedaald. Een korting van 8,4 procent zal leiden tot een circa 10 procent hoger eindkapitaal.

LET OP: Bij overeenkomsten van 1996 of later zijn de premies al in lijn met de nieuwe premie. Een kleine groep deelnemers van 1996 en later kan mogelijk nog wat premie terugkrijgen onder de nieuwe regeling. Het gaat om deelnemers met een relatief hoge inleg van méér dan 200 gulden (90 euro) per maand.

Aftrek eerdere compensatie

De nieuwe, lagere premies kunnen leiden tot een aardige extra uitkering bovenop het eindkapitaal. Op die extra bedragen worden nog wel de drie eerder doorgevoerde reparaties in mindering gebracht (die waren immers al uitbetaald):

• rendementsuitkering
  Al in 2000 werd een eerste regeling getroffen die heeft geleid tot de ‘rendementsuitkering’. Dit bedrag werd alleen uitbetaald aan deelnemers die de looptijd volmaakten. De praktijk leert dat het om beperkte bedragen gaat. Ook werd de afkoopwaarde verbeterd.
• maximering ingehouden premie
  In 2006 werd een tweede verbetering doorgevoerd. Met terugwerkende kracht werd de maximale premie gesteld op 17% van de inleg. Met name oudere deelnemers en langlopende contracten profiteerden hiervan. Sommigen zagen de ingehouden premie dalen van 30% naar 17% van de inleg. Daarnaast kreeg iedereen met een lopende overeenkomst tien procent korting op de nog te betalen premies.
• akkoord Verliespolis en Woekerpolisclaim
  In 2009 sloot Aegon net als bijna alle andere verzekeraars een akkoord met de bekende woekerpolisstichtingen. Deze regeling was losjes gebaseerd op de aanbeveling van financieel ombudsman Wabeke. De kosten mochten niet meer zijn dan 2,85% van het kapitaal per jaar voor polissen met een inleg tot € 100 euro per maand. Was de inleg hoger, dan werden de kosten gemaximeerd op 2,45% per jaar. Verreweg de meeste deelnemers aan Koersplan betaalden een inleg van minder dan € 100 per maand en vielen dus onder de hoge kostennorm. Dat leidt tot onevenwichtige uitkomsten bij deze regeling. De nieuwe regeling van 2014 haalt die onevenwichtigheid eruit.

Voorbeeld
Een vrouw van 25 jaar sluit in 1991 een Toekomstplan af met een looptijd van 20 jaar. Iedere maand legt zij ƒ100 (€ 45,38) in, dus in totaal € 10.891. De ingehouden premie overlijdensrisicoverzekering is in totaal € 1.454. Daarop is de korting van 10% (die sinds 2006 geldt) al in mindering gebracht. Met de verlaagde premie overlijdensrisicoverzekering 2014 heeft zij recht op € 1.073 aan compensatie, ruim 70% van de betaalde premie. Daarvan heeft zij in het verleden al de rendementsuitkering van € 266 en de verbetermaatregel 2009 van € 424 ontvangen. Per saldo krijgt ze nu nog (1.073 – 266 – 424 =) € 383 aanvullend uitgekeerd.

Kritiek

Na het bekend worden van de regeling was er de nodige kritiek. De gemiddelde extra uitkering van circa 400 euro per polis van vóór 1996 vonden veel criticasters te laag. Daarbij wordt ten eerste vergeten dat het bij Koersplan in de regel gaat om kleinere inlegbedragen en dus ook kleinere schades. Bovendien is het bedrag van gemiddeld 400 euro berekend na aftrek van de drie eerdere compensaties. Wie alle bedragen optelt, komt tot een behoorlijk totaalbedrag aan compensaties (zie het voorbeeld).
Met de nieuwe regeling is een grote groep beleggingsverzekeringen van Aegon gerepareerd. De grootste kostenpost is teruggebracht naar een redelijk niveau. De totale kosten zijn daarmee ook rond de 2 procent per jaar gekomen. Toch zullen veel deelnemers vinden dat de opbrengst nog steeds tegenvalt. De oorzaak daarvan zit echter niet (meer) in de kosten maar in de slechte rendementen op de beurs. Wie de nieuwe regeling onvoldoende vindt, kan uiteraard verder strijden (zie hieronder). Persoonlijk denk ik dat op het gebied van de premie voor de overlijdensrisicoverzekering weinig meer te halen valt.

K.P. Breukelaar is sinds 2004 adviseur van de stichting Koersplandewegkwijt (www.koersplandewegkwijt.nl)

PREMIE ONDER KOSTPRIJS

Tijdens de rechtszaak speelde een Koersplan van een 55-jarige man een belangrijke rol. Hij betaalde gedurende 15 jaar een inleg van ƒ100 per maand. Daarvan bleek 29,6% te worden ingehouden als premie voor de overlijdensrisicoverzekering. Door het arrest van de Hoge Raad daalde zijn premie naar slechts 4,4%. Dat is ver onder de kostprijs van de premie die berekend was op 19% van de inleg. Overigens profiteerde deze deelnemer al flink van de regeling die in Aegon in 2006 doorvoerde waarbij de premie met terugwerkende kracht werd verlaagd tot 17%.

WOEKERPOLIS FAQ

Welke producten vallen onder de regeling?

Koersplan, Bonusplan, Kapitaalplan, PremieSpaarplan, Spaareffect (vanaf 1988), AOW-privéplan, Mixplan, Koopsom, Toekomstplan, Vermogensplan, Fiscaalvoordeelplan en Garantieplusplan.

Welke kosten berekende Aegon?

Binnen Koersplan werden vijf soorten kosten in rekening gebracht: administratiekosten (4% van de inleg), een premie overlijdensrisicoverzekering (tot 1996 10%-40% van de inleg), aan- en verkoopkosten beleggingen (0,3% van de inleg na administratiekosten en premie overlijdensrisicoverzekering), de kosten van het beleggingsfonds (0,39% per jaar over het belegd vermogen) en de beheerkosten van de polis (0,8% per jaar over de opgebouwde waarde).

Welke startjaren vallen onder de regeling?

De overeenkomst moet gestart zijn in de jaren 1989 tot en met 1998. Vanaf 1999 werd de hoogte van de overlijdensrisicopremie duidelijk aan de deelnemers gecommuniceerd.

Mijn polis loopt nog. Wat moet ik doen?

Als uw overeenkomst nog loopt, hoeft u niets te doen. De door Aegon berekende nieuwe, lagere premie wordt dan automatisch doorgevoerd.

Ik heb mijn polis afgekocht. Wat nu?

De nieuwe regeling werkt gunstig uit voor deelnemers die eerder hun polis hebben afgekocht. De drie eerdere compensaties leverden namelijk weinig of niets op. De nieuwe regeling repareert dat.

Wanneer wordt het geld terugbetaald?

Aegon zal in de loop van 2015 beginnen met uitkeren.

Hoe meld ik mij aan?

Alle polissen die vóór 14 juni 2013 zijn beëindigd (afgekocht of afgelopen) moeten zich actief aanmelden. U kunt zich aanmelden via www.aegon.nl/particulier/klantenservice/spaarbeleg-2014

Verspeel ik door deze regeling mijn rechten om te procederen?

Nee. De nieuwe regeling is een eenzijdige productverbetering die u wordt aangeboden door Aegon. Als u verder wilt strijden, dan kan dat. Ook als u geld krijgt uitgekeerd hoeft u daarbij niet te tekenen dat u afziet van verdere claims.