Als je buikpijn hebt, ga je naar je huisarts, met een sportblessure hink je naar een fysiotherapeut, bij zwaarlijvigheid praat je met een diëtiste, en voor een financiële berekening klop je aan bij een geldverstrekker, pensioen- of financieel adviseur. Maar waar kun je terecht met financiële onzekerheid, trauma’s, schaamte, spijt, woede en afgunst? Je hebt bijvoorbeeld een ton verloren aan een oplichter, bent stik jaloers op de Porsche van de buren, ruziet met je partner over geld, schaamt je over schulden, lijkt een magneet voor financiële pech, of bent eindelijk multimiljonair maar zit toch niet lekker in je vel.
Kon je met financieel-emotioneel ongemak maar naar een financieel psycholoog. Maar die professie is hier dun gezaaid. Bovendien houden de meeste mensen hun financiële tobberijen liever verborgen. Nog minder denken we na over onze eigen rol daarin. De manier waarop we zelf omgaan met geld zien we doorgaans als het meest normaal. Dat gedrag kopieerden we kritiekloos van onze opvoeders. Wat pap en mam met geld deden, vinden we heel gewoon, of ze nu gierig waren of koopverslaafd, en of ze steenrijk waren of straatarm. Als je dan ook nog - zoals de meeste mensen – thuis leert dat geld iets is waar je niet over praat, dan blijven je kinderideeën erover vaak levenslang onveranderd, zelfs als dat jezelf of anderen doodongelukkig maakt.
Inzicht in je financiële persoonlijkheid en wat kennis van financiële psychologie kan je redden. Want wie (zijn) zwakheden durft te onderkennen, kan voorkomen om zich opnieuw te stoten aan dezelfde steen. Maar hoe kom je aan financiële zelfkennis? En hoe verbeter je jezelf? Een licht daarop werpt de studie The Road to Financial Satisfaction van het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag. Hierin staan vijf factoren die je financiële tevredenheid kunnen beïnvloeden. De sterkste voorspeller van financiële tevredenheid is financieel zelfvertrouwen, gevolgd door de mate waarin je toekomstgericht bent en jezelf financieel bekwaam vindt. Dat klinkt niet zo verrassend. Maar let op. Er kwamen ook twee onverwachte factoren uit de bus die je financiële geluk kunnen schaden. Gek genoeg zijn dat zelfcontrole – in de vorm van je kunnen beheersen om impulsaankopen te doen – en ten tweede financiële kennis. Blijkbaar wordt een mens niet zo blij van zichzelf financieel beperken en ook niet van het opdoen van veel financiële weetjes en feiten.
De lessen je hieruit kunt trekken, verschillen van persoon tot persoon. Maar in het algemeen lijkt meer financieel geluk te beginnen met balans: zorg dat je grip hebt op je geld en toekomst, maar bijt je daar niet zo krampachtig in vast dat je hele leven om euro’s draait. Praktische tips hierover vind je in veel Amerikaanse zelfhulpboeken. Mijn twee favorieten zijn: Seven Stages of Money Maturity van George Kinder en Your Money Personality: What It Is and How You Can Profit from It van Kathleen Gurney. Beide auteurs heb ik weleens geïnterviewd en gevraagd naar hun beste, praktische tips voor meer financieel geluk. Met het volgende kun je meteen aan de slag:
Je financiële karakter: zo ontdek je het
De Amerikaanse auteur George Kinder ontwierp een simpel vragenspel om je financiële persoonlijkheid (en eventuele belemmeringen daarin) te ontdekken samen met je familie, partner of vrienden. Vertel elkaar:
- Wat zijn je drie eerste herinneringen aan geld? Gingen één of beide ouders raar of verkeerd met geld om? Welke angsten riep dat bij je op?
- Wat waren je eerste gevoelens over geld: schaamte, angst, schuld, trots?
- Probeerde één of beide ouders je te beïnvloeden via geld? Kreeg je bijvoorbeeld alles waar je om vroeg? Of riepen je ouders juist steeds dat iets te duur was of dat je het niet had verdiend?
De antwoorden werpen een licht op je huidige geldpersoonlijkheid en eventueel op financiële overtuigingen waar je last van hebt.
Je financiële karakter: zo verbeter je het voor meer financieel geluk
Volgens de Amerikaanse financieel psychologe Kathleen Gurney vertoont je geldgedrag een gezonde balans als je:
- het belang van geld niet ontkent, maar ook niet overdrijft;
- snapt hoe geld jou beïnvloedt;
- begrijpt hoe jij invloed hebt op je geld;
- geld niet ziet als een doel, maar als een beloning voor inspanningen;
- geld onder controle hebt in plaats van andersom;
- geld je plezier, tevredenheid en zekerheid verschaft.
Geef jezelf een rapportcijfer voor elk van deze zes voorwaarden voor gezond geldgedrag. Probeer lage scores te verbeteren. Dan valt volgens Gurney uiteindelijk alles in je leven op zijn plaats.
