Waarom bouwt meer dan de helft van de zzp’ers geen aanvullend zzp-pensioen op? Waarom verzwijgt een kwart van de koopstarters hun studielening om extra hypotheek te kunnen regelen? Waarom investeren vermogenden soms lukraak tonnen in een ‘gegarandeerde’ belegging? Dit riskante gedrag ontstaat door een menselijk mankement: we hebben geen goede antenne voor financieel risico. Dat heeft meer oorzaken. Om te beginnen kan vrijwel geen mens emoties scheiden van feiten, al vinden we regelmatig van wel. Ook is de wereld veel te complex voor ons brein. We nemen daardoor selectief waar en leggen snel verkeerde verbanden. Verder onderschatten we financiële risico’s die in ruimte of tijd ver weg zijn of die onszelf niet treffen. Het gevolg is dat we wél een peperdure bril-, fiets- of telefoonverzekering afsluiten, maar niet wakker liggen van échte financiële gevaren, zoals onvoldoende reserves, inkomensverlies, een echtscheiding, een faillissement, het overlijden van een kostwinner of hoge schulden.
Een klassiek experiment uit 1972 laat zien hoe enorm onze blinde vlek voor risico is. De onderzoekers testten de stressreacties van twee groepen proefpersonen. De eerste groep kreeg met zekerheid een kleine elektrische schok. Bij de tweede groep was de kans op dat schokje 50 procent. Toch waren beide groepen precies even nerveus. Dat gold zelfs als de kans op het schokje in de tweede groep werd verlaagd naar slechts 1 procent. De stress verdween pas als de kans op een schok nihil was. Dit laat zien dat mensen wél reageren op de ernst van een gebeurtenis (hier de schok), maar totaal niet op de waarschijnlijkheid dat het gebeurt. Dit psychologische verschijnsel heet neglect of probability oftewel het negeren van de kans dat iets gebeurt.
Neglect of probability kan veroorzaken dat je een belegging kiest om het beloofde rendement, terwijl je niet let op de hoogte van het beleggingsrisico, waardoor je het niet herkent. Aanbieders van alternatieve beleggingen weten dit. Ze beloven hoge ‘gegarandeerde’ rendementen op bijvoorbeeld opslagboxen, waterzuivering, recreatief vastgoed, kantoorpanden, studentenflatjes, startups, vrachtschepen of windmolens. Want bij het woord ‘garantie’ gaat het verstand van de klant op nul, weten de aanbieders, en storten mensen soms hun hele vermogen, ook al is het beleggingsrisico levensgroot en de garantiebelofte uit de lucht gegrepen. Eigenlijk is financieel risico net zoiets als koolmonoxide. Je ziet, ruikt, hoort en voelt het niet. Het vraagt dus een reeks van bewuste acties om te voorkomen dat het je te grazen neemt. Het volgende draagt daaraan bij.
Zo demp je het gevaar van onzichtbare financiële risico’s
Bouw aan een financiële buffer
Hoe meer reserves je hebt, des te kleiner de kans dat je door een onverwachte gebeurtenis ineens op zwart zaad zit of diep in de schulden belandt. Zo kun je veel financiële risico’s vermijden. Maar als je nu nog dure schulden hebt, bouw die dan eerst af voordat je aan de opbouw van een buffer begint.
Geloof niet in garanties op beleggen
Steek nooit geld in iets met een ‘hoog en gegarandeerd’ rendement. Als de beloofde winst echt zo hoog en zo risicoloos is, dan gaat die aanbieder jou er toch niet bijhalen? Dan leent hij het geld liever van een bank en pakt hij die geweldige gegarandeerde winst helemaal zelf.
Spreid je beleggingen om risico te beperken
Spreid je beleggingsrisico’s maximaal via een voordelig indexfonds. Alles daarover ontdek je in de 8-delige videocursus van Kapé Breukelaar. Je kunt je beleggingsrisico nog extra spreiden door elke maand een vast bedrag in te leggen in plaats van al je belegbare geld in één keer. Door maximale spreiding hoef je niet continu bezig te zijn met het herkennen van beleggingsrisico’s.
Begrijp de cijfers: kies zo mogelijk het vak statistiek op school
Als het mogelijk is, kies dan in je opleiding altijd voor het vak statistiek. Het maakt dat je rationeler gaat denken over risico’s en kansen. Ook leert het je dat een kansberekening soms heel anders uitpakt dan het voelt.
Investeer in je eigen verdienvermogen
Je verdienvermogen is de mate waarin je onder alle omstandigheden een inkomen weet te verdienen. Je verdienvermogen kan op verschillende manieren groeien. Bijvoorbeeld door een opleiding, ervaring, brede inzetbaarheid, een enthousiaste instelling, aanpassingsvermogen, doorzettingsvermogen of een netwerk van contacten. Blijf daaraan werken. Een goed ontwikkeld verdienvermogen verkleint de kans op financiële problemen, want je bent dan op veel manieren in staat om financiële tegenvallers terug te verdienen.
