Een Spanjaard won ooit de Spaanse staatsloterij met een lotnummer dat eindigde op 48. Trots onthulde hij de theorie die hem miljonair had gemaakt: “Ik droomde zeven nachten van het getal 7. En 7 maal 7 is 48.” Die rekensom doe jij natuurlijk beter. Maar onjuiste conclusies trekken we allemaal. Ons brein filtert, mengt, kneedt en assembleert informatie tot standpunten, voorspellingen en oordelen. Dat werkt best aardig voor een Neanderthaler op berenjacht. Maar de moderne mens is een drenkeling in een zee van ware, onware en verwarrende informatie. Toch zien we, net als die Spanjaard, overal patronen, ook als het om puur toeval gaat.
Over toeval schreef de Amerikaanse natuurkundige Leonard Mlodinov het boek De dronkemanswandeling. Die titel slaat op de wetenschappelijke term voor willekeurigheid (en dus onvoorspelbaarheid). Volgens Mlodinov verschijnen willekeurige gebeurtenissen aan ons als rozijnen in een pak muesli: in groepen en reeksen. Die clusters zijn toeval, maar een mens ziet ze als tekens aan de wand. Stel fondsbeheerder O. presteert vijftien jaar achtereen beter dan zijn concurrenten. Is hij geniaal? Nee. Want als duizend fondsbeheerders elk jaar een muntje opgooien, is de kans dat iemand 15 jaar lang kop gooit, maar liefst 3 procent (1 op 33!). Geen wonder dat de wereld zoveel ‘beleggingsgoeroes’ telt.
Ook gevaarlijk, maar alom geaccepteerd, is het idee dat gemiddelden opgaan voor een individu. Toen de negentigjarige Parisienne Jeanne Calment halverwege de jaren zestig in geldnood zat, verkocht ze haar appartement aan een 47-jarige jurist in ruil voor een bescheiden maandinkomen. Dat leek de advocaat, gezien haar leeftijd, een gouden deal. Maar Jeanne werd 122 jaar, en overleefde haar weldoener. Ook jij bent geen gemiddelde. Je hebt geen 1,43 kinderen, geen gemiddeld spaarsaldo van 70.000 euro en geen risico van 3,8 procent op werkloosheid. Wie geluk heeft, houdt zijn baan voor 100 procent, maar wie pech heeft zit voor 100 procent thuis.
Toeval is een verzamelterm voor geluk en pech. Maar de kwade kansen zien veel mensen liever niet. In een experiment toonde men proefpersonen een cirkel met willekeurig knipperende lichten. Men vertelde dat men de lichten linksom kon laten knipperen door zich te concentreren. En ja hoor, het lukte! De mens construeert wat hij graag wil zien. Dus net een huis gekocht of in een belegging gestapt? Onbewust zoek je informatie die bevestigt hoe geweldig die keuze was. Zo zien we louter voordelen en vergeten de risico’s. Tot de dag dat toeval ons er onbarmhartig aan herinnert.
Volgens Mlodinov is de mens te veel een control freak: hij wil er niet aan dat geluk en pech het gevolg van een stom toeval kunnen zijn. Is Elon Musk zo rijk omdat hij geniaal is? Of had hij gewoon één keertje geluk, waarna het balletje aan het rollen ging? Was het dom als je de huizenprijsdaling vanaf 2008 niet zag aankomen? Of had je pech? Succes of mislukking zijn vaker toeval dan we denken. Maar je kunt je kansen op (financiële) mazzel wel vergroten. En ook je kansen op (financiële) pech verkleinen. Dat doe je zo:
Meer kans op winst en succes? Geef nooit op
Je kunt je kans op succes vergroten door nooit op te geven. Blijf dus, ondanks pech, je product of dienst promoten of solliciteren naar die ideale baan. Dan creëer je extra kansen op geluk, net als de schrijfster J.K. Rowling. Het eerste deel van haar Harry Potter-reeks werd door twaalf uitgevers afgekeurd. Ze zette door en inmiddels zijn er wereldwijd meer dan een half miljard Harry Potter-boeken over de toonbank gegaan.
Minder kans op verlies? Negeer influencers en maak je eigen analyses
Je kunt je kans op verlies en pech verkleinen door de succestreffers van (financiële) aanbieders te minimaliseren. Doe dus nooit iets met de aanprijzingen van (f)influencers, gratis informatiebijeenkomsten of ronkende folders en reclames over beleggen. Die bevorderen de gelukkansen van aanbieders, en verkleinen de kans op mazzel voor jezelf. Doe liever eigen onderzoek, door de productrecensies op deze website door te nemen. Volg ook wat bij beleggen zoal fout kan gaan, bijvoorbeeld via de serie Handige Harry. Deze bespreekt de malafide of zwaar tegenvallende beleggingen die ooit werden aangeprezen in het televisieprogramma Business Class van Harry Mens.
